სასწავლო პროცესის დაგეგმვა

                                                                                                      მასწავლებლის პროფესიული                                                                                                              განვითარების ეროვნული                                                                                                                    ცენტრი



                                      სასწავლო პროცესის დაგეგმვა

მიზანი:
პედაგოგები გაეცნობიან:
• მოსწავლესა და შედეგზე ორიენტირებული სასწავლო პროცესის დაგეგმვის ზოგად პრინციპებს;
• განათლების მიზნების (ბლუმის) ტაქსონომიას, რათა შეძლონ ამ ცოდნის ეფექტურად გამოყენება მოქნილი და კრეატიული სასწავლო გეგმების შესადგენად;
განსახილველი საკითხები:
• დაგეგმვის მიზანი;
• სასწავლო გეგმის ტიპები;
• გაკვეთილის ეტაპები;
• გაკვეთილის დაგეგმვისთვის აუცილებელი კომპონენტები;
• როგორ დავგეგმოთ კონსტრუქტივისტული გაკვეთილი;
• გაკვეთილის დაგეგმვის პროცესში განათლების მიზნების ტაქსონომია; ბლუმის ტაქსონომიის მნიშვნელობა;
რა მიზანს ემსახურება დაგეგმვა?
სწორად დაგეგმილი სასწავლო პროცესი მოქნილობის საშუალებას იძლევა, სასწავლო პროცესის ეფექტურობასა და მასწავლებლის პროფესიულ ზრდას უწყობს ხელს.
მასწავლებლები რამდენიმე დონეზე ახდენენ დაგეგმვას: ესაა წლიური (საგნის გეგმა – სილაბუსი), თემატური, კვირისა და გაკვეთილის გეგმები. ყველა ეს დონე ერთმანეთთან უნდა იყოს კოორდინირებული. წლიური გეგმის შესრულება მოითხოვს მის განაწილებას თემებზე, თემატურისა - დროის ცალკეულ დანაყოფებზე, თავის მხრივ, ამ გეგმების განაწილებას კვირებსა და დღეებზე.
პედაგოგთა ნაწილში ჩნდება შინაგანი პროტესტი სასწავლო პროცესის დაგეგმვისადმი, მათ მიაჩნიათ, რომ დაგეგმვა ზღუდავს მათ შემოქმედებითობას, თავისუფლებას. მათგან ხშირად ისმის შემდეგი ფრაზა: ”კლასი ცოცხალი ორგანიზმია. კარგი მასწავლებელი გაკვეთილს და, ზოგადად, სასწავლო პროცესს უნდა აგებდეს სიტუაციიდან გამომდინარე. ეს უფრო საინტერესო იქნება როგორც მოსწავლეებისათვის, ასევე მასწავლებლისთვისაც”.
2
დაგეგმვა ემსახურება სასწავლო პროცესის ორგანიზებას, მის გამდიდრება-გამრავალფეროვნებას, განახლებასა და დახვეწას.
რა ტიპის სასწავლო გეგმებს ვიცნობთ?
1.საგნის გეგმა (სილაბუსი - ლათინური სიტყვაა და ნიშნავს რაიმეს ჩამონათვალს, სიას, ნუსხას, შეჯამებას) - ზოგადი ჩარჩო, თუ რა საკითხები იქნება განხილული წლის განმავლობაში და როგორ. იგი უნდა ეყრდნობოდეს ეროვნულ სასწავლო გეგმას და გამდიდიდრებული უნდა იყოს მასწავლებლის გამოცდილებითა და შეხედულებით.
საგნის გეგმის ძირითადი შემადგენელი კომპონენტებია:
• წლის ბოლოს მისაღწევი შედეგი;
• წლის განმავლობაში განსახილველი საკითხები თანმიმდევრულად დალაგებული და დაჯგუფებული;
• თითოეული საკითხის ბოლოს მისაღწევი შედეგი;
• სასწავლო მასალა: ძირითადი და დამხმარე სახელმძღვანელოები, კლასგარეშე საკითხავი ლიტერატურა, ვიდეო და აუდიო მასალა და ა.შ.
• ძირითადი მეთოდები, რომლებიც გამოიყენება ამ საკითხების შესწავლისას და შეფასებისას.
საგნის გეგმის შედგენა ეხმარება პედაგოგს საგნის სწავლებისადმი სისტემური მიდგომის ჩამოყალიბებასა და საგნის სწავლების პროცესის ეფექტურად აგებაში.
თემის გეგმა - მოიცავს წლის განმავლობაში განსახილველ მსხვილ თემებს.
თემის გეგმის ძირითადი შემადგენელი კომპონენტებია:
• თემის სათაური, რომელიც საგნის გეგმიდან და ეროვნული სასწავლო გეგმიდან ამოდის;
• თითოეული თემის შესწავლის მიზანი, ამოცანები, მისაღწევი შედეგები;
• განსახილველი ინფორმაციის მოკლე შინაარსი;
• თითოეული განსახილველი თემისთვის გამოსაყენებელი აქტივობები და სასწავლო მეთოდები;
• ყოველი თემის შესწავლისთვის საჭირო სასწავლო მასალა;
• შეფასების სისტემის აღწერა - სასწავლო პროცესში გამოყენებული შეფასების მეთოდები და კრიტერიუმები;
• კლასში, განსაკუთრებული საჭიროებების მქონე ბავშვის არსებობის შემთხვევაში, ინდივიდუალური საჭიროებების გეგმაში ადაპტირება;
• თვითშეფასება - რა პერიოდულობით და რა მეთოდებით მოახდენს მასწავლებელი თვითშეფასებას.
კვირის გეგმა - არის მოკლე და კონკრეტული დოკუმენტი, რომელშიც გაწერილია კვირის განმავლობაში შესასწავლი საკითხები და მათი სწავლების კონკრეტული სტრატეგიები. კვირის გეგმა საშუალებას აძლევს მასწავლებელს:
3
• გაკვეთილი გამოცალკევებულად კი არ აღიქვას, არამედ უფრო დიდის, მთელის ნაწილად;
• პედაგოგის შეცვლის შემთხვევაში ადექვატურად წარმართოს კონკრეტული გაკვეთილი.
გაკვეთილის გეგმვა - აღწერს კონკრეტულ გაკვეთილს დაწყების წუთიდან დასასრულამდე. გაკვეთილი უნდა შედგებოდეს სამი ეტაპისაგან:
• გამოწვევა (შესავალი), რომელიც გულისხმობს მოცემულ საკითხზე, საგანზე ან მოვლენაზე არსებული ცოდნის, განცდების, შთაბეჭდილებების გააქტიურებას. მოსწავლეები იხსენებენ იმას, რაც იციან შესასწავლი საკითხის ირგვლივ. იწყებენ ახალ თემაზე ფიქრს. ხდება მოსწავლეთა გააქტიურება, ინტერესის გაზრდა, რაც საკითხის კვლევის პროვოცირებას უწყობს ხელს.
• სიღრმისეული წვდომა (მასალის მიწოდება) - იგი შესასწავლი საკითხის შინაარსის გაგებასა და აღქმას უწყობს ხელს. მოსწავლე ეცნობა ახალ ინფორმაციას ტექსტის წაკითხვის, აუდიო და ვიდეო მასალის გაცნობის, ცდების ჩატარების საშუალებით. ამ ეტაპზე ხდება არსებული ცოდნისა და ახალი ინფორმაციის შეჯერება. სიღრმისეული წვდომის უპირველესი ამოცანაა “გამოწვევის ფაზაზე“ გაღვიძებული ინტერესის შენარჩუნება და განმტკიცება.
• გააზრების, რეფლექსიის ეტაპზე მოსწავლეები ამთლიანებენ არსებულ და ახლად მიღებულ ცოდნას, ხდება აზრთა გაცვლა-გამოცვლა, მსჯელობა.
გაკვეთილის სამივე ეტაპი გათვალისწინებული და ასახული უნდა იყოს გაკვეთილის გეგმაში.
გაკვეთილის გეგმის შედგენისას მასწავლებელმა ასევე უნდა გაითვალისწინოს მოსწავლეთა წინარე ცოდნა, მათი შესაძლებლობები. იგი საშუალებას აძლევს პედაგოგს ეფექტიანად დაგეგმოს გაკვეთილი.
დაგეგმვისას როგორ შეარჩიოს მასწავლებელმა გაკვეთილის სტრუქტურირების სტრატეგიები?
გაკვეთილის სტრუქტურირების სტრატეგიები მასწავლებელმა უნდა შეარჩიოს მიზნის შესაბამისად:
• სწავლების სტრატეგია, რომელიც მასწავლებლის როლზე აკეთებს აქცენტს, პირდაპირი სწავლების სახელითაა ცნობილი. ამ დროს ცოდნა მასწავლებლის გავლით გადაეცემა მოსწავლეს. პირდაპირი სწავლების მეტად გავრცელებული ფორმაა ლექციური ტიპის გაკვეთილი.
პირდაპირი სწავლების გამოყენება ეფექტურია:
 როცა გვსურს მოსწავლეებს სწრაფად გადავცეთ ფაქტობრივი და დიდი მოცულობის ინფორმაცია.
4
პირდაპირი სწავლების გამოყენება არაეფექტურია:
 რადგან ამ დროს მოსწავლეები პასიურები არიან და დაბალია მათი ჩართულობა საგაკვეთილო პროცესში;
 მოსწავლეებში მაღალი სააზროვნო უნარების (ანალიზი, სინთეზი, შეფასება) გასავითარებლად.
• არაპირდაპირი სწავლების დროს კი მოსწავლე სასწავლო პროცესის აქტიური მონაწილეა, ისინი მასწავლებლის დახმარებით თავად აგებენ ცოდნას.
არაპირდაპირი სწავლების გამოყენება ეფექტურია:
 რადგან ხელს უწყოს მოსწავლეთა გააქტიურებას და ჩართულობას;
 ხელს უწყობს მოსწავლეებში მაღალი სააზროვნო უნარების განვითარებას;
 ხდის მას მოტივირებულს, მოიძიოს ინფორმაცია, დაახარისხოს, გააანალიზოს, შეაფასოს, განაზოგადოს;
 მოსწავლეებს უვითარებს კვლევა-ძიებისა და დამოუკიდებლად მუშაობის უნარებს.
გაკვეთილის დაგეგმვისას გაითვალისწინეთ, რომ ეს ორივე სტრატეგია შესაძლებელია მასწავლებელმა ერთსა და იმავე გაკვეთილზე გამოიყენოს. მაგ. ჯერ ლექციური სახით მიაწოდოს მოსწავლეებს ორი სხვადასხვა პოზიცია საკითხზე, შემდეგ კი მათ თხოვოს მცირე ჯგუფებში იმუშაონ და შეაფასონ ორივე მათგანი.
გაკვეთილის დაგეგმვისას მასწავლებელმა უნდა გაითვალისწინოს მასალის მიწოდების რომელ - დედუქციურ თუ ინდუქციურ, მიდგომას გამოიყენებს.
დედუქციური მიდგომით ჩატარებული გაკვეთილი იწყება ზოგადი ცნებების განხილვით, რასაც მოყვება კონკრეტული საკითხების/მაგალითების განხილვა.
ინდუქციური მიდგომისას კი მასწავლებელი კონკრეტული მაგალითების განხილვიდან მიდის განზოგადოებამდე.
რა ძირითადი კომპონენტებისგან უნდა შედგებოდეს გაკვეთილის გეგმა?
• თემა;
• მიზანი;
• აქტივობები (შესაბამისი გაკვეთილის მიზათან);
• სასწავლო მეთოდები (შესაბამისი აქტივობასთან);
• სასწავლო რესურსები;
• თითოეული აქტივობისთვის საჭირო დრო;
• კლასის ორგანიზების ფორმები;
• თითოეული აქტივობის ბოლოს მისაღწევი სავარაუდო შედეგი;
• შეფასება - გაკვეთილის განმავლობაში მიღებული ცოდნის შეფასების კონკრეტული მეთოდები;
• გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგი;
• თვითშეფასება.
(გაკვეთილის დაგეგმვის კომპონენტებზე ქვემოთ დაწვრილებით გვექნება საუბარი.)
5
რა არის საჭირო მოქნილი და კრეატიული გეგმების შესადგენად?
1. მოსწავლეთა სასწავლო წინაპირობის გათვალისწინება - ინდივიდუალური უნარები, ოჯახური, მოტივაციური, კულტურული, კოგნიტიური, ემოციური, ფსიქო-მოტორული, ენობრივი, სოციალური და სხვ.
2. ჩარჩოპირობების გათვალისწინება - სამართლებრივი, ინსტიტუციონალური, ადგილობრივი, დროითი და ა.შ. მონაცემები.
3. საგანმანათლებლო და სასწავლო გეგმებზე ორიენტაცია;
4. სასწავლო და აღმზრდელობითი მიზნების ერთობლიობა;
5. სწავლების შინაარსზე, მიზნებსა და შედეგზე ორიენტაცია;
6. ძირითადი პუნქტების გამოყოფა;
7. მოსწავლეთა ჩართულობა;
8. სასწავლო სტრატეგიების დიფერენცირებული გამოყენება;
9. მრავალფეროვანი მეთოდების გამოყენება;
10. რესურსების შერჩევა და მისი მომზადება;
11. სოციალური ფორმების შერჩევა (ინდივიდუალური, ჯგუფური, წყვილური);
12. მოსწავლეებისათვის ახალ-ახალი სასწავლო შანსების შეთავაზება;
13. შედეგების სისტემური კონტროლი.
შედეგების სისტემური კონტროლი საშუალებას აძლევს პედაგოგს იკვლიოს საკუთარი პედაგოგიური პრაქტიკა - შეაფასოს რას მიაღწია, რას ვერა და რატომ ვერა? მოახდინოს დაგეგმილი გაკვეთილის კორექცია, მისი ხელახალი პილოტირება და ა.შ.
რამდენად ეფექტურია კოლეგებთან ერთად გეგმის შედგენა?
საკუთარი გაკვეთილის დაგეგმვას მასწავლებელი ძირითადად თავად ახორციელებს, მაგრამ თანამშრომლობა კოლეგებთან აუცილებელია. სხვა მასწავლებლებთან ერთად მუშაობა და იდეების გაზიარება პროფესიონალიზმის ზრდის საუკეთესო გზაა. იაპონიაში გამოყენებული თანამშრომლობითი მიდგომა, რომელსაც ‘’კენშუ’’-ანუ ‘’დახელოვნება სწავლის გზით’’ ეწოდება, ერთ-ერთი მიზეზია, რატომაც არიან ასეთი წარმატებულნი იაპონელი მოსწავლეები საერთაშორისო ტესტირებებში.
6
ამ პროცესის ძირითადი ნაწილი გულისხმობს მასწავლებელთა მცირე ჯგუფის მიერ დაგეგმილი გაკვეთილის წარმართვას და გაანალიზებას. სხვა მასწავლებლები იმავე გაკვეთილს ატარებენ გაკეთებული დასკვნებისა და ცვლილებების გათვალისწინებით. აკადემიური წლის ბოლოს ყოველი სასწავლო ჯგუფი აქვეყნებს თავისი მუშაობის შედეგებს. ამერიკის შეერთებულ შტატებში ამ პროცესს გაკვეთილის შესწავლა ეწოდება.
საგნობრივი ჯგუფების მიერ ერთობლივად შემუშავებული გეგმა ბევრად უფრო დახვეწილი პროდუქტი იქნება, რადგან რაც მეტი გამოცდილი და მცოდნე პედაგოგი ჩაერთვება გეგმის შემუშავებაში, ხარისხობრივად მით უფრო სრულყოფილ გეგმას მივიღებთ.
მაგრამ რაც არ უნდა სრულყოფილი იყოს გაკვეთილის გეგმა, მაინც ადაპტირებას საჭიროებს კონკრეტულ სიტუაციასთან მიმართებაში. გეგმის ადაპტაცია შეიძლება მოხდეს გაკვეთილის ჩატარებამდე, ან ამის შემდეგ.
მასწავლებელთა ნაწილი ფიქრობს, რომ ზედმეტი შრომაა გაკვეთილის გეგმის შედგენა, როცა იგი მასწავლებლის წიგნში მზამზარეულადაა მოცემული. მაგრამ ეს ასე არ არის. არ არსებობს ისეთი უნივერსალური გეგმა, რომელიც თითოეული მოსწავლის შესაძლებლობებსა და საჭიროებებს პასუხობდეს. საჭიროა მასწავლებელმა გამოიყენოს წიგნში მოცემული გეგმა, მაგრამ იგი მოარგოს თავისი კლასის შესაძლებლობებს, საჭიროებებსა და მოთხოვნებს.
რეკომენდაციები:
• ფაქტობრივად, ის, რაც გამოცდილმა მასწავლებლებმა იციან დაგეგმვის შესახებ, უკუკავშირი და იმის ანალიზია, რამ იმუშავა და რამ არა. ამდენად,
ყოველთვის მოიხედეთ უკან, გააანალიზეთ თქვენი გეგმები და დახელოვნდით პროფესიული თვალსაზრისით. თანამშრომლობითი რეფლექსია და გაკვეთილის გადახედვა მთავარი კომპონენტებია გაკვეთილის შესწავლის მიდგომისა და დაგეგმვისადმი.
• არ არსებობს ეფექტური დაგეგმვის ერთი კონკრეტული მოდელი. ასე რომ, დაგეგმარებისას ‘’ერთი საზომი ყველას ვერ მიუდგება”. დაგეგმვა პრობლემის გადაჭრის კრეატიული პროცესია გამოცდილი მასწავლებლებისათვის. ამ მასწავლებლებმა იციან, როგორ წარმართონ გაკვეთილი და როგორ ასწავლონ ბავშვებს ეფექტურად.
რა უნდა გავითვალისწინოთ გაკვეთილის მიზანის დასახვისას?
მას შემდეგ, რაც მასწავლებელი ამოირჩევს გაკვეთილის თემას, იგი აყალიბებს გაკვეთილის მიზანს.
სასწავლო მიზნები უნდა გამომდინარეობდეს:
7
• ეროვნული სასწავლო გეგმის მისაღწევი შედეგებიდან. მაშასადამე, სასწავლო მიზნები გამოხატავენ, რა ცოდნა და უნარ-ჩვევები უნდა შეიძინონ მოსწავლეებმა სწავლის პროცესში;
• მოსწავლეთა საჭიროებიდან, მოთხოვნილებებიდან და ინტერესებიდან.
სასწავლო მიზანი სასწავლო პროცესის დაგეგმვის მნიშვნელოვანი ინსტრუმენტია, რომელიც:
 განსაზღვრავს გაკვეთილის/სასწავლო აქტივობის შინაარსს;
 ქმნის საფუძველს მოსწავლეების პროგრესის შემოწმებისათვის;
 ქმნის საფუძველს მასწავლებლების თვითშეფასებისათვის;
 განსაზღვრავს მოსალოდნელ სასწავლო შედეგებს.
როგორ უნდა იყოს ჩამოყალიბებული მიზანი?
მიზანი უნდა იყოს ფორმულირებული კონკრეტულად, მარტივად და რეალისტურად. რა ძირითადი ზმნები უნდა გამოიყენოს მასწავლებელმა მიზნის ფორმულირებისას? გაკვეთილის ბოლოს მოსწავლეები: გაიგებენ, ახსნიან, აღწერენ, შეადარებენ, შექმნიან, გააანალიზებენ, პრობლემას გადაჭრიან, შეაფასებენ, გამოიკვლევენ და ა.შ.
მაშასადამე, მიზანი:
1. უნდა იყოს მოსწავლეზე ორიენტებული (ხაზგასმული უნდა იყოს, რას ველით მოსწავლისაგან);
2. აღწერდეს შესაბამის სასწავლო შედეგს (განვითარების მხრივ შესაბამისსა და შესაბამისს თანმიმდევრობით, ასევე უფრო კომლექსურ მიზნებს, რომლებიც მოჰყვება აუცილებელ მიზნებს);
3. იყოს ნათელი და გასაგები (არც ძალიან ზოგადი და არც ძალიან სპეციფიკური);
4.უნდა იყოს გაზომვადი და შეფასებადი, ანუ უნდა შეიძლებოდეს დაკვირვება და გაზომვა (თავი აარიდეთ ისეთ შედეგებს, რომელთაც ვერ აღიქვამთ, როგორც შეფასებადსა და გასაგებს).
აქტივობები და მეთოდები
ხშირად მასწავლებლებს უჭირთ გაარჩიონ ერთმანეთისაგან აქტივობა და მეთოდი. აქტივობას დაესმის კითხვა რას ვაკეთებ? მაგ. მასწავლებელი კლასთან ერთად შეიმუშავებს ჯგუფური მუშაობის წესებს - არის აქტივობა
თუ დაესმის კითხვა როგორ ვაკეთებ? ე.ი. რა დიდაქტიკური ხერხით ვახორციელებ ამ აქტივობას, ეს არის მეთოდი. მაგ. მასწავლებელი ჯგუფური მუშაობის წესებს შეიმუშავებს ”აპოლო ტექნიკით”. აპოლო ტექნიკა არის მეთოდი.
8
აქტივობების შერჩევისას დაფიქრდით:
 თქვენ მიერ ამორჩეული აქტივობები დაგეხმარებათ თუ არა დასახული მიზნის მიღწევაში?
 მიზნის მისაღწევად რას გააკეთებთ თქვენ (მასწავლებლის აქტივობა) და რას გააკეთებენ მოსწავლეები (მოსწავლის აქტივობა)?
 რამდენი აქტივობა მიგიყვანთ მიზნამდე?
 როგორი იქნება აქტივობების თანმიმდევრობა?
 შეესაბამება თუ არა თქვენ მიერ შერჩეული აქტივობა მოსწავლეების ცოდნასა და უნარებს, მათ შესაძლებლობებსა და გამოცდილებას (შესაძლოა, სახელმძღვანელოში მოცემული სასწავლო აქტივობა არ შეესაბამებოდეს თქვენი კლასის ყველა მოსწავლის შესაძლებლობებს და მოითხოვდეს ადაპტირებას).
სასწავლო მეთოდების შერჩევისას გათვალისწინებული უნდა იყოს:
 მისი შესაბამისობა აქტივობასთან;
 კლასის ორგანიზების ფორმასთან;
 ტექნიკურად მისი განხორცილების შესაძლებლობა.
თითოეული აქტივობისა და გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევი შედეგები.
როდესაც მასწავლებელი მიზნის მისაღწევად ირჩევს შესაბამის აქტივობებსა და მეთოდებს, აუცილებლად უნდა გაითვალისწინოს, თითოეული ამ აქტივობისა და მეთოდის გამოყენება მოსწავლეებში რა უნარების განვითარებას უწყობს ხელს, ე.ი. თითოეულ აქტივობას რა შედეგზე გაყავს მოსწავლეები. ყოველი აქტივობის ბოლოს მიღწეულ შედეგებს მოსწავლეები უნდა მიყავდეს გაკვეთილის ბოლოს მისაღწევ შედეგებამდე; საიდანაც, თავის მხრივ, უნდა გამომდინარეობდეს გაკვეთილის მიზანი.
მოსწავლეების ორგანიზება
დაგეგმვისას გასათვალისწინებელია, როგორ მოვახდინოთ მოსწავლეების ორგანიზება და როგორ მივუსადაგოთ სამუშაო მათ შესაძლებლობებს? როგორ ვამუშავებთ მოსწავლეებს ინდივიდუალურად, წყვილებში, ჯგუფებსა თუ მთელ კლასთან ერთად?
რესურსები
სასწავლო რესურსების სწორად შერჩევა ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი წინაპირობაა სასწავლო პროცესის ეფექტიანად წასამართად.
გასათვალისწინებელია, რა ტიპის რესურსებს გამოვიყენებ (სახელმძღვანელოს, ჟურნალებს, სტატიებს, სამუშაო ფურცლებს, ტელეფილმებს, ინტერნეტს და ა.შ).
9
შეფასება
იმისათვის, რომ მასწავლებელმა განსაზღვროს გავიდა თუ არა სასურველ შედეგზე, აუცილებელია, მან შეამოწმოს სასწავლო შედეგები. გაკვეთილის გეგმაში ასახული უნდა იყოს შეფასების რა ტიპებისა და მეთოდების გამოყენებას აპირებს პედაგოგი კონკრეტულ გაკვეთილზე.
თვითშეფასება
ყოველი გაკვეთილის გეგმას უნდა ახლდეს მასწავლებლის თვითშეფასების ცხრილი. ყოველი გაკვეთილის ბოლოს, როდესაც მასწავლებული ჩატარებული გაკვეთილის რეფლექსიას აკეთებს, უნდა გააანალიზოს რა იყო კარგი, რაც დაეხმარა შედეგზე გასასვლელად და რამ დააბრკოლა. რისი გაუმჯობესებაა სასურველი.
შეფასების შედეგებისა და თვითშეფასების გათვალისწინებით მასწავლებელს შესაძლებლობა ეძლევა შეიტანოს გარკვეული ცვლილებები და დამატებები გაკვეთილის გეგმაში. სასწავლო პროცესისადმი ასეთი შემოქმედებითი მიდგომა ეხმარება პედაგოგს მუდმივად დახვეწოს თავისი პედაგოგიური პრაქტიკა და ჩამოყალიბდეს ე.წ. მკვლევარ-მასწავლებლად.
როგორ დავგეგმოთ კონსტრუქტივისტული გაკვეთილი?
ინტერაქტიური სწავლება არის თანამედროვე საგანმანათლებლო სისტემა, რომელიც ეყრდნობა მასწავლებლისა და მოსწავლის ახალი როლების ძიებასა და ჰუმანიზმის პრინციპებს. ის მიზნად ისახავს მასწავლებელზე ორიენტებული ავტორიტარული სასწავლო პროცესის შეცვლას მოსწავლეზე ორიენტებული სასწავლო პროცესით, რომელიც ითვალისწინებს ამ უკანასკნელის ინტერესებსა და მოთხოვნებს. ინტერაქტიურ სწავლებას შემოაქვს პედაგოგიკაში სწავლების და ცოდნის შეფასების ახალი სტრატეგიები.
შესაბამისად, იცვლება სწავლების მიზანი. იგი ორიენტებული ხდება არა მხოლოდ მზა ცოდნის მიღებაზე, არამედ უნარ-ჩვევების გამომუშავებაზე.
მოსწავლე ინტერაქტიური სწავლების სუბიექტია, მისი აქტიური მონაწილეა. სწავლებას საფუძვლად ედება მოსწავლის პირადი გამოცდილება, პირადად მისი თვისებები და ცოდნა.
სწავლების პროცესისადმი ეს ახალი მიდგომა ეყრდნობა მნიშვნელოვან საგანმანათლებლო მიმდინარეობას - კონსტრუქტივიზმს. Kკონსტრუქტივიზმის ძირითადი იდეა იმაში მდგომარეობს, რომ ვასწავლოთ მოსწავლეებს ძველი და ახალი ცოდნის შედარების მეშვეობით ახალი ინფორმაციის შეგროვება, დასკვნების დამოუკიდებლად გამოტანა, დამოუკიდებლად აზროვნება, ცოდნის კონსტრუირება - შენება.
10
კონსტრუქტივიზმის მიხედვით, მოსწავლე სწავლის პროცესის აქტიური მონაწილეა. სწავლების კონსტრუქტივისტული მეთოდოლოგია გულისხმობს სწავლების პროცესში მოსწავლეთა ინტერესების მაქსიმალურად გათვალისწინებას, მათ წახალისებას, რათა მათ შეძლონ ფაქტების, მოვლენებისა და ცნებების ანალიზი და ინტერპრეტაცია. კონსტრუქტივისტული თეორიის მიმდევრები უპირატესობას ანიჭებენ ისეთ სასწავლო გეგმებს, რომლებიც მოსწავლეთა ინტერესებზე, მათ წინა ცოდნასა და გამოცდილებაზეა აგებული.
მაშასადამე, კონსტრუქტივისტული გაკვეთილი ისე უნდა იყოს დაგეგმილი, რომ მასწავლებელი დაეხმაროს მოსწავლეებს თავად ააგონ ცოდნა, იპოვნონ მნიშვნელობები, დაამყარონ საგნებს შორის კავშირი და შეძლონ ანალიზი. ეს ზრდის მოსწავლეთა აქტივობას და ინტერესს. მასწავლებელი კონსტრუქტივისტული სწავლებისას არის პროცესის დამგეგმავი, წარმმართველი, შემფასებელი და ხელისშემწყობი.
სწავლების კონსტრუქტივისტული მიდგომის ძირითადი პრინციპებია:
• სწავლა აქტიური პროცესია, მოსწავლე აგებს ცოდნას მასწავლებლის მიერ გადაცემული ინფორმაციის საფუძველზე. სწავლება უნდა დაეხმაროს მოსწავლეებს საკუთარი აზრის ჩამოყალიბებაში. მოსწავლე ყველაზე უკეთ ითვისებს მაშინ, როდესაც საკუთარი გამოცდილების მეშვეობით წყვეტს პრობლემას;
• სწავლა გულისხმობს მნიშვნელობის წვდომას. მასწავლებლის მიზანია სასწავლო აქტივობები ისე წარმართოს, რომ მოსწავლეებმა მნიშვნელოვანი იდეები და აღმოჩენები კარგად გაიაზრონ.
• სწავლა სოციალური ურთიერთობების გზით აიგება. შესაბამისად, სასწავლო გარემოში ცოდნის კონსტრუირების საუკეთესო საშუალებაა თანამშრომლობითი სწავლების გამოყენება, მაგ. ჯგუფური მუშაობები დისკუსიები...
• სწავლა ყოველთვის გულისხმობს კონტექსტს. მოსწავლე ყველაზე კარგად ითვისებს მაშინ, როდესაც ახალი ინფორმაცია კავშირშია უკვე ნასწავლთან.
სწავლების კონსტრუქტივისტული მიდგომის შემადგენელი ნაწილები:
• ახალი იდეების დაკავშირება არსებულ ცოდნასთან.
• მოდელირება - მასწავლებელი მიმართავს რთულ დავალებას და ცდილობს მოსწავლეთათვის თვალსაჩინო გახადოს ის ნაბიჯები, რომლებიც ამ დავალების შესასრულებლადაა საჭირო;
• ”ხარაჩოს” მეთოდი - მასწავლებელი ისეთ დავალებებს აძლებს მოსწავლეებს, რომელთა გაკეთებაც, დახმარების გარეშე, გაუჭირდებათ ბავშვებს.
11
მასწავლებელი სხვადასხვა ხერხით ეხმარება მათ, დახმარების წილს თანდათან ამცირებს და საბოლოოდ, მოსწავლეები თავად ახერხებენ საქმისათვის თავის გართმევას.
• არტიკულაცია - საკუთარი შეხედულებების გამოთქმა ვერბალიზაციის გზით და მათი დაცვა, რაც დაეხმარება მოსწავლეებს მასალის უკეთ გააზრებაში.
• რეფლექსია - მოსწავლეები ახდენენ საკუთარი სწავლის პროცესის ანალიზს. ეს ავითარებს კრიტიკულ აზროვნებას. სხვაგვარად ამ პროცესს ”მეტაკოგნიცია” , ანუ სწავლის პროცესის გაანალიზება ეწოდება.
• თანამშრომლობა - კონსტრუქტივისტული მიდგომა გულისხმობს ურთიერთსწავლებას, ერთობლივ მუშაობას;
• არჩევანი - მოსწავლეებს ეძლევათ არჩევანის საშუალება, რაც ხელს შეუწყობს სწავლის პროცესს, გაიზრდება ინტერესი და ჩართულობა სასწავლო პროცესისადმი.
• მოქნილობა - კონსტრუქტივისტული მეთოდის თანახმად, მასწავლებელი საჭიროებისამებრ მოქნილად ცვლის გაკვეთილის მიმართულებას.
• ადაპტაციის უნარი - მასწავლებელს უნდა შეეძლოს სასწავლო მიზნებისა და ამოცანების ადაპტირება მოსწავლეთა შესაძლებლობებთან.
• მრავალმხრივი რეალობა - მრავალმხრივი რეალობის გააზრება დაეხმარება მოსწავლეებს გაიგონ, რომ ყოველთვის ერთი სწორი პასუხი არ არსებობს. ეს უვითარებს მოსწავლეს კრიტიკულ აზროვნებას. ამისთვს მასწავლებელმა აუცილებლად უნდა მიაწოდოს მოსწავლეებს რამდენიმე ალტერნატიული შეხედულება ერთსა და იმავე საკითხზე.
შეჯამება;
 სასწავლო პროცესის ხშირად დაგეგმვა მასწავლებლის პროფესიული საქმიანობის წარმატების ერთ-ერთი უმთავრესი განმსაზღვრელი პირობაა. გეგმა საკმაოდ მოქნილი უნდა იყოს, რათა მასწავლებელმა შეძლოს სასწავლო პროცესის მუდმივი განვითარება;
 საკითხავ მასალაში დაწვრილებით არის განხილული ის ძირითადი კომპონენტები, რომელსაც მასწავლებელი უნდა ითვალისწინებდეს ეფექტიანი გაკვეთილის დასაგეგმად, მაგრამ გაკვეთილის გეგმის კონკრეტული ნიმუშის მოყვანისაგან თავი შევიკავეთ, რადგან მიგვაჩნია, რომ მასწავლებელმა თავისი შემოქმედებითი აზროვნებით უნდა დაგეგმოს და წარმართოს გაკვეთილი და არა თავს მოხვეული სტანდარტის მიხედვით.
12
განათლების მიზნების (ბლუმის) ტაქსონომია
(მოქნილი და კრეატული სასწავლო გეგმების შედგენის ერთ-ერთი წინაპირობა)
გადაავლეთ თვალი თქვენს პედაგოგიურ პრაქტიკას და პასუხი გაეცით შემდეგ კითხვებს:

დავალებები, რომელსაც ძირითადად აძლევთ მოსწავლეებს, რა ტიპის აზროვნებას მოითხოვს: